Ιστορική επισκόπηση της νήσου Σκιάθου
Α. Η ονομασία της νήσου Σκιάθου
Αρκετοί ιστορικοί συγγραφείς και γεωγράφοι, Έλληνες και Λατίνοι, έχουν ασχοληθεί με την ετυμολογία του τοπωνύμιου “Σκίαθος”. Το βέβαιο είναι ότι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα το νησί είχε το όνομα Σκίαθος. Επικράτησαν κυρίως δύο εκδοχές. Η πρώτη προσεγγίζει το ζήτημα ετυμολογικά. Είναι σύνθετη λέξη αποτελούμενη από τις λέξεις σκιά και Άθως, λόγω της γειτνιάσεως με το Άγιον Όρος.
Η δεύτερη και επικρατέστερη εκδοχή, την οποία δέχεται και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, συνδέει την ονομασία του νησιού με τη σκιά που δημιουρ-γούν τα πυκνότατα και εκτεταμένα δάση του, ήτοι, “τόπος σκιόης, σκιερός, κατάσκιος”.
Β. Σύμφωνα με την “Περιήγησιν” του Ανώνυμου συγγραφέα, στη Σκιάθο εγκαταστάθηκαν οι Πελασγοί, προελληνικός λαός, προερχόμενος από τη Θρά-κη:
“Κείνται δε αι νησίδες αυτής (Ευβοίας) πλησίον, Σκύρος, Πεπάρηθος, Σκίαθος ων Κρήτες μεν οι μετά Σταφύλου διαβάντες εκ Γνώσου (Κνωσού) ποτε Πεπάρηθον, εγγύς κειμένην τ' αυτής Ίκον νήσον συνοικίζουσιν την Σκύρον και την Σκιάθον εκ Θράκης διαβάντες, ως λόγος, Πελασγιώται. Πάλιν δ' ερήμους γενομένας αυτάς, απάσας Χαλκιδείς συνώκισαν”.
Στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα της έλευσης των Πελασγών και των Χαλκιδέων, πιθανότατα να εγκαταστάθηκαν στη Σκιάθο οι Κρήτες, οι οποίοι είχαν ήδη καταλάβει τη γειτονική Σκόπελο αλλά και τη Σκύρο.
Επόμενοι οικιστές αναφέρονται οι Χαλκιδείς οι οποίοι ήλθαν στο νησί κατά την περίοδο της αποικιακής τους ακμής, περί τον Ζ ή ΣΤ π.Χ αιώνα, δημιουργήσαντες οικισμό στο νοτιοανατολικό τμήμα του λιμένα της. Πέριξ του οικισμού έχτισαν τείχος από μεγάλους ακατέργαστους ογκόλιθους, υπολείμματα του οποίου σώζωνται μέχρι σήμερα. Αυτή είναι η πόλη που επέζησε καθ όλο το διάστημα της κλασσικής-ελληνιστικής και βυζαντινής περιόδου, μέχρι τα μέσα του ΙΔ αιώνα, όπου εμφανίζεται η μεσαιωνική πόλη Κάστρο ή Φρούριο.
Κατά τους Στράβωνα και Πτολεμαίο, η νήσος Σκίαθος είχε μία πόλη “ομώνυμον πόλιν”, “νήσος και πόλις”.
Στην περίοδο των Περσικών πολέμων (480 π.Χ.) η Σκιάθος συμμετείχε επικουρικά, βοηθώντας τους στρατοπεδευμένους στο Αρτεμίσιο Έλληνες, με την “παρά πυρσών” ειδοποίηση από την τοποθεσία “Πυργί ή Πριϊ”, περί της καθό-δου του Περσικού στόλου από τον δίαυλο μεταξύ Σκιάθου και Μαγνησίας. Αξίζει να σημειωθεί αυτό που αναφέρει ο Ηρόδοτος “ο δε ναυτικός Ξέρξεω στρατός ορμεώμενος εκ Θέρμης πόλιος παρέβαλε νηυσί τήσι άριστα πλέουσι δέκα ιθύ Σκιάθου ...”. Από τα δέκα περσικά πλοία που στάλθηκαν από τη Θέρμη ως ανιχνευτικά, τα τρία πλησίασαν στον ύφαλο Μύρμηγκα και κατασκεύασαν λίθινη στήλη από ογκόλιθους για να προφυλαχθεί από τον κίνδυνο ο από τη Θεσσαλονίκη κατερχόμενος περσικός στόλος. Η επί του υφάλου λίθινη στήλη των Περσών, θεωρείται κατά τον Ηρόδοτο, η αρχαιότερη ανάλογη κατασκευή, δεδομένου ότι ο περίφημος Φάρος της Αλεξάνδρειας κατασκευάστηκε μεταγενέστερα κατά 250 χρόνια.
Στα επόμενα χρόνια η Σκιάθος εντάχθηκε στην ναυτική Αθηναϊκή συμμαχία. Μάλιστα, στον πόλεμο κατά του Μακεδόνα Φιλίππου Β΄ χρησιμοποιήθηκε ως ναυτική βάση.
Κατά την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο (338 π.Χ. - 330 μ.Χ.) η Σκία-θος ευρισκόμενη, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, στο κέντρο των πολεμικών επιχειρήσεων μεταξύ των αντιμαχόμενων Μακεδόνων, Ρωμαίων, Ροδίων, υπέστη κατ επανάλειψη καταστροφές, με αποτέλεσμα να συναριθμείται στα πλέον πτωχά νησιά του Αιγαίου και συχνά να ορίζεται ως τόπος εξορίας. Λόγω δε της γειτνίασης με τη Θεσσαλία, έγινε κρυσφύγετο των πειρατών μαζί με τα άλλα νησιά των Βορείων Σποράδων. Σε αυτό συνετέλεσε και το φυσικό λιμάνι της, που πρόσφερε σ αυτούς ασφαλές καταφύγιο.
Αυτοδιοικητική εξέλιξη της Σκιάθου
Β. Οθωμανική περίοδος.
Η Σκιάθος κατελήφθη από τους Οθωμανούς οριστικά το 1538, από το ναύαρχο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα. Έκτοτε στα νησιά του Αιγαίου, άρα και στη Σκιάθο, απόλυτη εξουσία ασκούσε ο Καπουδάν Πασάς.
Από την οριστική εγκατάσταση των Οθωμανών (1538) και μέχρι την απελευθέρωση, τη διοίκηση του νησιού είχε ο Τούρκος αγάς με τη συμμετοχή τριών ή τεσσάρων δημογερόντων οι οποίοι εκλέγονταν με ψηφοφορία μεταξύ των σπουδαιοτέρων πολιτών του Κάστρου, σε συνάθροιση στην Εκκλησία του Χριστού.
Γ. Περίοδος της Απελευθέρωσης
Στη διάρκεια της Επανάστασης τη διοίκηση των “κοινών” της νήσου Σκιάθου ασκούσε αρχικά η Εφορεία, απαρτιζόμενη από τους δημογέροντες. Με τη διοικητική οργάνωση των νησιών του Αιγαίου Πελάγους σε επαρχίες, η Σκιάθος αποτέλεσε τμήμα της επαρχίας Άνδρου. Σε μεταγενέστερη διοικητική οργάνωση, η Σκιάθος, Σκόπελος, Ηλιοδρόμια και Σκύρος αποτέλεσαν ιδιαίτερη επαρχία. Με την έλευση του Καποδίστρια ως Κυβερνήτη επήλθε μεταβολή στην οργάνωση των νησιών του Αιγαίου, σύμφωνα με την οποία τα τρία νησιά με τα Ψαρά, αποτέλεσαν το Α΄ τμήμα νήσων με το όνομα “Βόρειοι Σποράδες”
Η Σκιάθος με την υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Ανεξαρτησίας της Ελλάδος αποτέλεσε τμήμα του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους, υπαγόμενη διοικητικά στο νομό Ευβοίας. Ειδικότερα ορίζεται ότι “θέλουν ανήκει ωσαύτως εις την Ελλάδα η νήσος Εύβοια ολόκληρος, αι Δαιμονόνησοι, η νήσος Σκύρος και αι νήσοι αι εγνωσμέναι το αρχαίον υπό το όνομα Κυκλάδες”. Με το όνομα Δαιμονόνησοι περιλαμβάνονται η Σκιάθος, η Σκόπελος και η Αλόννησος.
Δ. Η διοικητική διαίρεση της Ελλάδας και η Σκίαθος.
Με την έλευση του Όθωνα (1833) έγινε η πρώτη διοικητική ρύθμιση της Ελλάδας, σύμφωνα με τη οποία η Σκίαθος αποτέλεσε τμήμα του νομού Ευβοί-ας και της επαρχίας Βορείων Σποράδων με έδρα τη Σκόπελο και πρώτο διοικη-τή τον Χριστόφορο Περραιβό. Με το νόμο ΚΣ/1845 η επαρχία Βορείων Σπο-ράδων μετονομάστηκε σε επαρχία Σκοπέλου. Ακολούθως, μετά την απελευθέ-ρωση της Θεσσαλίας (1881), με το νόμο ΒΧΔ/1899 η επαρχία Σκοπέλου αποτέλεσε τμήμα του νομού Μαγνησίας. Το 1909 με το νόμο ΓΥΛΔ, καταργηθέντος του νομού Μαγνησίας, οι Σποράδες επανήλθαν διοικητικά στο νομό Ευβοίας. Το καθεστώς αυτό ίσχυσε μέχρι το 1942, όπου με το ΝΔ 1490 επανήλθαν τα νησιά, οριστικά πλέον, στον επανασυσταθέντα νομό Μαγνησίας.
Καποδίστριας
Οι Σκιαθίτες μετώκησαν το 1830 από το Κάστρο στην περιοχή που ήταν η αρχαία Σκίαθος, αμέσως μετά την υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου. Από της εγκαταστάσεως στη νέα πόλη, αυτοδιοικητική εξουσία εξακολουθούσαν να ασκούν οι δημογέροντες του νησιού μέχρι το έτος 1835. Οι δημογέροντες, ασκούσαν διοικητικά και αστυνομικά καθήκοντα. Σύμφωνα με το Ι/1828 Ψήφισμα του Καποδίστρια, σε κάθε εκατό οικογένειες αναλογούσε ένας δημογέροντας, με ανώτατο όριο του τέσσερις. Οι δημογέροντες ασκούσαν διοικη-τικά και αστυνομικά καθήκοντα.
Εγκατάσταση στη σημερινή πόλη.
Στοιχεία από την εγκατάσταση των Σκιαθιτών του Κάστρου στη σημερινή πόλη αντλούμε από την παρακάτω απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του 1839
“Οι δημόται και κάτοικοι της νήσου ταύτης ωκοδόμησαν όλοι νέας οικίας εις το παράλιον του κατά ΝΑ μέρους της νήσου μας κεντρικού λιμένος και ούτως συνοικισθέντος καθ ολοκληρίαν εσχημάτισαν και ανήγειραν νέαν πόλιν, παράλιον και ναυτικήν συνισταμένην ήδη από 500 περίπου οσπήτια. Η νεόφυτος δε πόλις κειμένη εις το ωραίον παράλιον του ευρυχώρου και ασφαλούς κεντρικού λιμένος...προοδεύει γιγαντιαίως και το ναυτικόν της εμπόριον επαυξάνει και ούτως πολλοί εκ των γειτονικών τουρκικών παραλίων μετέβησαν και μεταβαίνουν συνοικιζόμενοι εις αυτήν ένεκα της καλής θέσεως, της ευνομίας και των βασιλικών ευεργετημάτων”.
Ε. Α΄ Δημοτική Περίοδος (1835-1914)
Από τον Σεπτέμβριο του 1835 με Διάταγμα της Αντιβασιλείας άρχισε να εφαρμόζεται το νέο δημοτικό σύστημα, σύμφωνα με το οποίο η Σκιάθος αποτέλεσε δήμο Γ΄κατηγορίας με 6μελές συμβούλιο και από τον Απρίλιο του 1837 προήχθει σε δήμο Β΄ κατηγορίας με 12μελές συμβούλιο. Τον δήμαρχο επέλεγε η Γραμματεία Εσωτερικών μεταξύ των τριών πρώτων δημοτικών συμβούλων.
Η Σκιάθος ήταν δήμος από το 1835 μέχρι το έτος 1914, έκτοτε δε υποβαθμί-ζεται σε κοινότητα, σύμφωνα με ρύθμιση που εισήγαγε ο νόμος του Βενιζέλου ΔΝΖ΄/1912 “περί συστάσεως και διοικήσεως δήμων και κοινοτήτων”.
Από το 1835 έως το 1914 εκλέχτηκαν δήμαρχοι οι εξής:
Αναγνώστης Μπονάκης,1835-1841. Εκ των επιφανέστερων Σκιαθιτών, υπήρ-ξε μέλος της Φιλικής Εταιρείας και αγωνιστής του '21. Εκπροσώπησε τη Σκιά- θο στη Συνέλευση των Συνταγματικών.
Αλέξανδρος Εμ.Αποστολίδης 1841-1849, δημοδιδάσκαλος, βουλευτής, εκπρό-σωπος της Σκιάθου στη Συνταγματική Εθνοσυνέλευση του 1843.
Αλέξανδρος Καλοειδής 1849-1855, πλοίαρχος Ε.Ν.
Γεώργιος Ραπτάκης 1855-1859 πλοίαρχος ΕΝ
Γεώργιος Ι. Μπούρας 1859-1866, πλοίαρχος ΕΝ αγωνιστής 1821
Κων/νος Μωραϊτης 1866-1870 1874-1879 1891-1895 κτηματίας
Γεώργιος Ιωάννου 1870-1874 έμπορος
Γιαννάκος Γ. Γεωργιάδης 1879-1883 1887-1891 χρηματιστής
Νικόλαος Δ. Δημητριάδης 1883-1887 δικηγόρος- βουλευτής
Αλέξανδρος Κ. Μωραϊτης 1895-1899, ιατρός
Φιλοκλής Γ. Γεωργιάδης 1899-1903 1907-1914 χρηματιστής
Δημήτριος Ν. Πρεβεζάνος 1904-1907 ιατρός
ΣΤ. Κοινοτική Περίοδος Βενιζέλος (1914-1964)
Σε εφαρμογή του νόμου ΔΝΖ/1912, η Σκιάθος έγινε κοινότητα με εννεαμελές κοινοτικό συμβούλιο.
Διετέλεσαν αιρετοί κοινοτάρχες οι εξής:
Πολυζώης Ν. Πολύζος 1914, 1931-1934, ιατρός
Φίλιππος Δ. Θεοδώρου 1915, 1917 φαρμακοποιός
Μαρίνος Αγγ. Αθανασίου 1916, 1918, 1921-1922 κτηματίας
Μιχαήλ Στ. Τσιλικούδης 1919-1920 κτηματίας
Δημήτριος Ν. Πρεβεζάνος 1922-1929 ιατρός
Φιλοκλής Γ. Γεωργιάδης 1929-1931 χρηματιστής
Ευθύμιος Ευθυμιάδης 1934 -1936 1951-1964, δικηγόρος
Νικόλαος Θεοδοσίου 1964 -1965 φυσικός
Ζ. Β΄ Δημοτική Περίοδος (1965-2015)
Τον Φεβρουάριο του έτους 1965 με το ν.δ. 4398/1965 η Σκιάθος αναβαθμίστηκε σε Δήμο.
Διετέλεσαν αιρετοί Δήμαρχοι οι εξής:
Νικόλαος Θεοδοσίου 1965-1967
Μεταπολίτευση
Από τη Μεταπολίτευση (1975) μέχρι και σήμερα διετέλεσαν Δήμαρχοι οι
εξής:
Ιωάννης Ν. Πρεβεζάνος 1975-1982 δικηγόρος
Κων/νος Παπαδούλιας 1983-1990 έμπορος
Δημήτριος Ν. Πρεβεζάνος 1991-2004 ιατρός
Νικόλαος Κ. Πλωμαρίτης 2004-2014 μηχανικός Ε.Ν.
Δημήτριος Ν. Πρεβεζάνος 2014- ιατρός
Από την 1η Ιανουαρίου 2011, σύμφωνα με τον Νόμο 3852/2010 περί "Νέας Αρχιτεκτονικής
της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης − Πρόγραμμα Καλλικράτης
ο Δήμος Σκιάθου είναι καλλικρατικός Δήμος με 6.088 (Απογραφή 2011) κατοίκους και Δήμαρχο
τον Πρεβεζάνο Δημήτριο του Νικολάου.
